Celem leczenia endometriozy jest przede wszystkim złagodzenie i zniwelowanie bólu, zapobieganie niepłodności, wzmacnianie płodności bądź też terapia niepłodności.
W walce z endometriozą wykorzystuje się metody chirurgiczne (laparoskopia, laparotomia, chirurgia tradycyjna) oraz farmakologiczne (hormonoterapia, niesteroidowe leki przeciwzapalne), niejednokrotnie łącząc je ze sobą.
W pierwszym rzucie...
...stosuje się tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe i NLPZ, działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Leczenie to wynika z jednej z teorii przyczyn endometriozy, która mówi, że choroba rozwija się na skutek zaburzeń hormonalnych (nadmiar estrogenów). Badania wykazały, że ciąża i menopauza łagodzą objawy endometriozy i wpływają na zmniejszenie się zmian (ciąża – wydzielanie progesteronu; menopauza – niedobór estrogenów).
Oba takie stany można uzyskać drogą farmakologiczną. Ginekolog wywołuje pseudociążę, przepisując progestageny i doustną antykoncepcję. Pseudomenopauza to efekt farmakologiczny działania pochodnych androgenów i analogów gonadoliberyny GnRH.
NLPZ (np. ibuprofen, diklofenak) mają swój chlubny udział w leczeniu endometriozy, mimo że nie działają bezpośrednio na endometrium.
Leki antykoncepcyjne, stosowane pierwszorzędnie, są nie tylko na ogół dobrze tolerowane przez kobiety, ale i mają stosunkowo niższą cenę. Leki te stosuje się w zależności od stopnia zaawansowania endometriozy, przez 4, 6 lub 8 miesięcy. Podczas terapii tymi środkami 10% kobiet zgłasza nieregularne krwawienia.
Czy można wyleczyć endometriozę lekami?
Gdy leki pierwszego rzutu nie skutkują...
...wówczas pora na agresywniejsze leczenie. Wykorzystuje się w nim następujące leki:
Analogi GnRH są porównywalnie skuteczne do tabletek antykoncepcyjnych. W podobnym stopniu zwalczają bóle związane ze stosunkami seksualnymi i niezwiązane z miesiączką. Analogi GnRH osiągnęły lepsze skutki lecznicze w przypadku leczenia bólu podczas miesiączki.
Ich działanie polega na znacznym obniżeniu stężenia estrogenów, co prowadzi do farmakologicznej czynnościowej owarektomii (kastracja). Powodują też zaburzenia miesiączkowania i zanik krwawień, uderzenia gorąca, suchość pochwy, wahania nastroju, bezsenność, drażliwość, bóle kostno-stawowe, spadek masy kostnej.
Analaogi GnRH mają różną drogę podania:
- leuprolid (Prostap) – zastrzyk domięśniowy
- nafarelina (Synarel) – donosowo,
- goserelina (Zoladex) – podskórnie,
- buserelin (Suprecur) – donosowo, domięśniowo.
Są to jedyne leki, których efekty uboczne można zwalczać innymi medykamentami, np. dwuskładnikowymi lekami antykoncepcyjnymi (z małą dawką estrogenów) z jednoczesną podażą wapnia (add-back). Nie upośledzi to leczenia analogami. Jednak należy kontrolnie wykonywać profil lipidowy.
Danazol i gestrinon – pochodne androgenów, wykazują podobne działanie. Danazol to lek stosowany przez parę ładnych lat, jako złoty standard w leczeniu endometriozy. Hamuje on owulację, obniża stężenie estrogenów i powoduje zanik endometrium. Danazol niestety nie jest lekiem idealnym – ma szereg działań ubocznych:
- nieregularne krwawienia
- huśtawki nastroju
- teratogenność (może powodować wady u płodów lub ich śmierć)
- tłusta cera, trądzik
- wzrost masy ciała
- retencja wody w organizmie
- uderzenia gorąca
- hirsutyzm
- zmiana głosu – obniżenie
- zaburzenia gospodarki lipidowej
Progestageny (octan medroksyprogesteronu) to leki o równej danazolowi skuteczności. Octan medroksyprogesteronu powoduje zanik endometrium i jego przemiany pseudodoczesnowe. 100mg progestagenu na dobę, ma takie samo działanie jak 600mg dananzolu na dobę i daje mniej objawów niepożądanych. Octan medroksyprogesteronu może być podawany w zastrzyku domięśniowym w formie depot (o przedłużonym działaniu). Objawy niepożądane po leczeniu progestagenami to:
- nieregularne krwawienia
- wzrost masy ciała
- retencja płynów w organizmie
- tkliwość piersi
- wahania nastroju
- długi okres powrotu do regularnych cykli miesiączkowych po zakończeniu terapii w przypadku formy depot (6-9miesięcy)
Wkładka wewnątrzmaciczna z lewonorgestrelem może się również okazać pomyślnym w skutkach sposobem leczenia endometriozy. Lokalne działanie progestagenu z pewnością zmniejszy ilość i nasilenie objawów niepożądanych. Podkreśla się, że wkładka może być dobrym rozwiązaniem w endometriozie przegrody odbytniczo-pochwowej.
Jeżeli terapia farmakologiczna nie przyniosła oczekiwanych efektów...
...lekarz wykonuje laparoskopię diagnostyczną i ewentualnie równocześnie leczniczą. Dzięki rozwojowi technik laparoskopii można już usuwać maleńkie zmiany.
Drugi sposób to laparotomia, dodatkowo dająca możliwość badania palpacyjnego (dotykowego) oraz ocenę przestrzeni pozaotrzewnowej i sprawdzenie stanu jelit. Obydwie metody są równie dobre.
Tradycyjna chirurgia to sposób leczenia endometriozy znacznie zaawansowanej. Niekiedy konieczne jest wycięcie całego narządu rodnego. Jeżeli chodzi o endometriozę zlokalizowaną w bliźnie po cięciu cesarskim, leczenie jest zabiegowe i polega na wycięciu guzków endometrialnych.
Co do stopnia usuwania zmian, zdania są podzielone. Jedni lekarze zalecają wycięcie wszystkich zmian, inni zaś zalecają ostrożność, zwłaszcza gdy endometrium umiejscowiło się w okolicach dużych naczyń krwionośnych, jelit czy pęcherza moczowego.
Po leczeniu chirurgicznym należy stosować preparaty farmakologiczne w celu opóźnienia powrotu bólu.
Czy leczenie chirurgiczne endometriozy jest skuteczne?
Duże nadzieje w zakresie leczenia farmakologicznego wiąże się z:
- inhibitorami aromatazy – np. letrozol, mogą w przyszłości mieć zastosowanie w przypadku endometriozy u kobiet po menopauzie, obniżają stężenie estrogenów
- inhibitorami angiogenezy – ich wpływ na endometriozę jest jeszcze w fazie badań nad zwierzętami, a ich działanie opiera się na spowalnianiu nowotworzenia się naczyń, miałyby być podawane bezpośrednio do ognisk endometriozy
- immunomodulatory – np. interferon alfa, interleukina-12, mogą odgrywać dużą rolę w leczeniu, biorąc pod uwagę immunologiczną teorię powstawania endometriozy; pentoksyfilina – powoduje cofanie się endometriozy i ma dużą rolę w poprawie płodności po leczeniu laparoskopowym
- preparatami SERM – np. raloksyfen, jednak nie powinien być stosowany u kobiet przed menopauzą, bo nie hamuje owulacji, podnosi stężenie estrogenów, ma słabe działanie na endometrium
- statynami – np. lowastatyna, atorwastatyna, simwastatyna, mewastatyna, leki wykorzystywane w kardiologii, w celu obniżania stężenia cholesterolu i zmniejszenia niedokrwienia mięśnia sercowego po zawale; w przypadku endometriozy – hamują jej rozrost i nowotworzenie się naczyń.
Zobacz też:
Wszystko o chorobach endometrium
Jakie są objawy endometriozy?
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
